Premiks, yabancı kökenli bir terim olup “ön karışım” anlamına gelmektedir Hayvan beslemede premiks, düşük konsantrasyona sahip olan ve “yem katkısı” olarak tanımlanan besin maddelerinin yeme ilave edilmek amacıyla önceden hazırlanmış olan özel karışımlara verilen genel addır. Bu karışımlar genellikle vitaminler, mineraller, amino asitler, enzimler, antioksidanlar ve diğer biyolojik ve fonksiyonel ürünlerden oluşmaktadır. Yem katkı maddeleri, yemin ve hayvansal kaynaklı gıdaların kalitesini artırmak veya hayvanların performansını ve sağlığını iyileştirmek amacıyla kullanılan ürünlerdir.

• Sağlık ve Refah: Hastalıkları önler, bağışıklık sistemini güçlendirir, stresi azaltır.
• Üreme: Üreme performansını artırır
• Hayvansal Üretim: Et, süt ve yumurta verimini artırır.
• Yemden Yararlanma: Besin madde sindirimi ve emilimini optimize eder, yemden tasarruf sağlar.
• Ürün Kalitesi: Hayvansal ürün kalitesini artırır.
• Çevre Kirliliği: Beslemeye bağlı kayıpların ve hayvansal atıkların azaltılmasına yardımcı olur.

• Vitaminler: A, D, E, K, B grubu vitaminleri gibi yağda ve suda eriyen vitaminler
• Mineraller: Makro (kalsiyum, fosfor) ve iz elementler (bakır, çinko, demir, mangan, iyot, selenyum gibi)
• Amino Asitler: Lizin, metiyonin, triptofan gibi proteinlerin yapı taşları
• Prebiyotikler: Mannan oligosakkaritler, frukto oligosakkaritler ve beta glukanlar gibi faydalı bakterilerin çoğalmasını sağlayan ve bağışıklığı destekleyen maddeler
• Probiyotikler: Saccharomyces cerevisiae, Lactobacillus ve Aspergillus niger gibi faydalı mikroorganizmalar.
• Organik Asitler: Asetik asit, propiyonik asit, malik asit gibi patojenleri önleyen maddeler
• Bitki Özütleri: Kekik, biberiye, papatya, karanfil gibi antibiyotiklere ve iyonoforlara alternatif maddeler
• Toksin Bağlayıcılar: Bentonit, sodyum kalsiyum alüminosilikat, maya hücre duvarı, aktif karbon gibi mikotoksinleri etkisiz hale getiren maddeler
• Tamponlayıcılar: Sodyum bikarbonat, magnezyum oksit gibi rumen asitliğini dengelemeye yardımcı maddeler
• Antioksidanlar: E vitamini, C vitamini, sitrik asit gibi yemi koruyan maddeler

Evet. Kendi yemini üreten işletmelerde bulunan hayvanların ihtiyaç duyduğu vitamin ve minerallerin tamamını yem ham maddelerinden alması mümkün değildir. Bu nedenle kendi yemini yapan işletmelerin hayvanlarının gereksinim duyduğu vitamin ve mineralleri yemlerine dışarıdan premiks olarak ilave etmeleri gerekmektedir.   

Evet. Geç gebelik, doğum, erken laktasyon, büyüme, koç/teke katımı gibi dönemlerde hayvanların vitamin ve minerallere olan gereksinimi önemli düzeyde artmaktadır. Bu yüzden hayvanların rasyonlarına vitamin ve mineraller ilave edilmelidir.

Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar organik iz minerallerin inorganik iz minerallere oranla daha etkin olduklarını ortaya koymuştur. Organik iz minerallerin yüksek ısıya karşı hassasiyetleri nedeniyle peletleme aşamasında etkinliklerinin bir kısmını yitirme ihtimalleri bulunmaktadır. Bu nedenle organik minerallerin dışarıdan yem katkı maddeleri içerisinde verilmesi daha uygun bir seçenektir. 

Evet. Acı ve ızdırap veren uygulamalar (aşılama, yoğun yerleşim yoğunluğu, tırnak kısaltma, boynuz köreltme, iç parazit mücadelesi, transport vb.) hayvanlarda strese neden olmaktadır. Stresin neden olduğu olumsuzlukların azaltılmasında vitaminler ve mineraller etkin rol oynamaktadır. Yukarıda belirtilen uygulamalar sürecinde yapılan vitamin-mineral takviyesi hayvanların bağışıklık sistemini güçlendirerek üretim etkinliğinin korunmasına yardımcı olmaktadır. 

Karma yem üretiminde kullanılan premiksler içerik ve kalite bakımından oldukça değişkenlik göstermektedir. Karma yemlere katılan premiksler hayvanların ihtiyaç duyduğu tüm vitamin ve minerallerin her zaman yeterli ve dengeli olarak karşılayamamaktadır. Bu yüzden ihtiyaç duyulan vitamin ve minerallerin yem katkısı kullanımı ile karşılanması gerekmektedir.  

Karma yemin bir kısmının dane yemlerle (arpa, mısır, buğday) ikame edildiği besleme koşullarında vitamin ve minerallerin yeterli tüketimi mümkün olamamaktadır. Bazı vitamin ve/ya mineraller bakımından yetersiz olan dane yemlerin kullanıldığı koşullarda hayvanların vitamin ve minerallerce desteklenmesi gerekmektedir.

Kaba yem üretiminde yaşanan kurutma veya silolama hataları nedeniyle yemlerin besleme kalitesi önemli oranda azalabilmektedir. Kalitesiz kaba yemlerin (sap, saman, vs. dâhil) kullanıldığı işletmelerde vitamin ve mineral eksikliğine bağlı beslenme sorunları görülebilmektedir. Bu işletmelerin hayvanlarını vitamin ve mineral bakımından desteklemesi gerekmektedir. 

Kesif veya kaba yemlerin depolanması sürecinde bazı mantarların salgıladığı toksinler hayvanlarda sağlık sorunlarına ve verim kayıplarına neden olabilmektedir. Bu zararlı maddelerin etkilerini minimuma indirmek amacıyla değişik toksin bağlayıcılar kullanılmaktadır. Bu maddeler çoğunlukla yem katkıları içerisinde hayvanlara verilerek toksine karşı koruma sağlamaktadır. 

Peletleme ve ekstrüzyon işlemleri sırasında uygulanan sıcaklık ve basınç vitaminlerin etkinliğinin azaltılmasına, dolayısı ile daha az tüketime neden olmaktadır. Bu yüzden karma yem üretiminin peletleme ve ekstrüzyon işlemleri esnasında kaybedilen vitaminlerin dışarıdan ilave olarak verilmesi uygun olacaktır. 

Otlatmak amacıyla kullanılan meraların besin madde içeriği bölgeden bölgeye değişim göstermektedir. Ülkemizde birçok mera bazı önemli iz mineraller (örneğin selenyum ve iyot) bakımından oldukça fakirdir. Ayrıca meralar yeterli yağışın olduğu dönemlerde otlatmaya elverişlilik arz etmektedir. Buna karşın yılın büyük bir bölümünde hayvanların besin madde ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. Bu yüzden hayvanların meraya çıkmadığı veya meradan yeterince faydalanamadığı dönemlerde vitamin ve mineral bakımından desteklenmesi gerekir.  

Fabrika yemlerinin üretiminde çoğunlukla yağda ve suda eriyen bazı vitaminler ile inorganik formda iz elementler veya makro elementler kullanılmaktadır. Bu yemlerin içerdiği vitamin ve mineraller geç gebelik, doğum ve erken laktasyon gibi dönemlerde hayvanların ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. Ayrıca birçok fabrika yemi organik iz mineraller, korunmuş amino asitler ve vitaminler, bypass yağlar, probiyotik ve prebiyotikler ile toksin bağlayıcılar gibi fonksiyonel maddeleri ya içermemekte ya da sınırlı düzeyde ihtiva etmektedir. Bu nedenle çiftlik hayvanlarının sağlık, verim ve üreme performansını artırmak amacıyla geliştirilmiş olan özel maddelerin premiks yoluyla sağlanması günümüz hayvancılığında büyük önem arz etmektedir.